همه ما از لحظه‌ای که بیدار می‌شویم تا زمانی که می‌خواهیم بخوابیم در حال تصمیم‌گیری برای انجام کارهای مختلفی هستیم. در واقع پس از این که مطمئن شدید چه چیزی می‌خواهید و چه حق انتخاب‌هایی دارید؛ می‌توانید برای عملی کردن تصمیماتمان تلاش کنیم. مهارت تصمیم‌گیری یکی از مهارت‌های بسیار مهم در زندگی است که می‌تواند نقش به سزایی در موفقیت و رسیدن به اهدافتان خواهد داشت. در این مطلب قصد داریم تا به بررسی نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره و مراحل مختلف تصمیم‌گیری بپردازیم.
نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره
برای درک بهتر نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره بهتر است با مفهوم تصمیم‌گیری بیشتر آشنا شوید. تصمیم‌گیری یک فرآیند ذهنی است که به شما کمک می‌کند از میان گزینه‌های موجود بهترین گزینه را انتخاب کنید. شاید بتوان این گونه گفت که تصمیم‌گیری به معنای تشخیص بهترین گزینه ممکن از میان تمام گزینه‌های پیش رویتان است؛ بنابراین در هنگام تصمیم‌گیری درباره مسائل مختلف، شما یک فرآیند ذهنی را طی می‌کنید به نحوی که در ابتدا هر کدام از گزینه‌های موجود را ارزشیابی می‌کنید؛ سپس با پیش‌بینی کردن نتیجه تمام گزینه‌های موجود، گزینه‌ای را انتخاب می‌کنید که به نظر شما بهترین انتخاب است. این نکته را در نظر داشته باشید که ارزش‌ها و باورهای فردی در تصمیم‌گیری اهمیت زیادی دارند زیرا شما بر اساس عقایدتان هر چیزی را مورد قضاوت قرار می دهید؛ بنابراین باورهای اشتباه می‌تواند یکی از دلایل مهم شکست شما در تصمیم‌گیری درست و منطقی باشد.
مهارت در تصمیم‌گیری به چه معناست؟
موقعیت‌های زیادی در زندگی ما را وادار می‌کند که برخلاف میل خود در مورد مسائل مختلفی تصمیم‌گیری کنیم. همه ما دوست داریم که بهترین و درست‌ترین تصمیم ممکن را در هر شرایطی بگیریم اما گاهی عدم شناخت یا فراوانی گزینه‌هایی که ما می‌توانیم آن را انتخاب کنیم، باعث سردرگمی و تصمیم‌گیری‌های اشتباه می‌شود. در اینجاست که داشتن مهارت در تصمیم‌گیری می‌تواند به ما کمک کند. مهارت در تصمیم‌گیری به معنای مهارتی است که به ما این امکان را می‌دهد تا در شرایط مختلف بتوانیم بهترین تصمیم را بگیریم. کسب این مهارت نه تنها باعث افزایش سرعت در تصمیم‌گیری می‌شود بلکه میزان خطا را نیز تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد.
مراحل تصمیم‌گیری
- اولین مرحله در تصمیم‌گیری شناخت اهدافتان است. شما در این مرحله باید برای سؤالاتی مانند چرا این فرصت یا مشکل برای شما به وجود آمده است؟ چرا می‌خواهید برای به دست آوردن یک فرصت یا از بین بردن یک مشکل تصمیم‌گیری کنید؟ چقدر برای تصمیم‌گیری زمان دارید؟ پاسخی مناسب پیدا کنید.
- در مرحله دوم تلاش کنید تا تمام اطلاعاتی که می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری درست و منطقی کمک کند را به دست بیاورید. مشورت کردن نیز یکی از راه‌هایی است که به شما این فرصت را می‌دهد تا از منظر دیگران به مشکلاتتان نگاه کنید؛ بنابراین سعی کنید تا مسائل مهمی که می‌خواهید در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری کنید را با افراد مورد اعتمادتان در میان بگذارید.
- در مرحله بعدی باید راه‌حل‌های مختلف را با توجه به تمام نکات مثبت و منفیشان مورد ارزیابی قرار دهید و سعی کنید بر اساس اولویت‌ها و اهدافتان بهترین گزینه را انتخاب کنید. انتخاب بهترین گزینه به معنی انتخاب راه‌حلی است که برای شما منفعت بیشتری به دنبال دارد، احتمال شکست در آن بسیار پایین است و در راستای رسیدن به اهدافتان به شما کمک می‌کند.
- در آخرین مرحله نیز با در نظر گرفتن تمام احتمالات باید تصمیمات خود را اجرایی کنید. پس از آن می‌توانید بررسی کنید که آیا تصمیم شما یک تصمیم درست و منطقی بوده است یا خیر. بررسی جوانب مختلف تصمیم‌هایتان بعد از عملی کردن آن‌ها، این فرصت را به شما می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌های بعدیتان کمتر اشتباه کنید.
با انواع سبک‌های تصمیم‌گیری بیشتر آشنا شوید!
افراد مختلف با توجه به تجربه، دانش، ویژگی‌های شخصیتی و شرایطی که در آن قرار دارند، تلاش می‌کنند تا بهترین تصمیم را بگیرند زیرا از اهمیت نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره به خوبی آگاه هستند؛ اما همه ما گاهی دچار مشکلاتی در تصمیم‌گیری می‌شویم. به عنوان مثال برخی از افراد توانایی تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی را ندارند و دچار ترس و واهمه می‌شوند. این افراد معمولاً از دیگران می‌خواهند تا به جای آن‌ها تصمیم بگیرند.
برخی دیگر نیز بدون تأمل و به سرعت در مورد تمام مسائل زندگیشان تصمیم‌گیری می‌کنند که البته در اکثر مواقع نیز از تصمیمات خود پشیمان می‌شوند. بهتر است بدانید که وسواس فکری برای تصمیم‌گیری به همان میزان مشکل‌آفرین است که تصمیم‌گیری سریع می‌تواند شما را به دردسر بیندازد؛ بنابراین به خودتان فرصت کافی برای فکر کردن و سنجیدن عواقب تصمیماتتان را بدهید. در ادامه این بخش به معرفی انواع سبک‌های تصمیم‌گیری می‌پردازیم تا با شناخت بیشتری بتوانید مهارت تصمیم‌گیری را خودتان تقویت کنید.
تصمیم‌گیری احساسی
احتمالاً تا کنون بارها تجربه تصمیم‌گیری احساسی را داشته‌اید. به این معنی که بر اساس احساساتتان و بدون در نظر گرفتن منطق یا عواقب انتخاب‌هایتان در مورد مسائل مختلفی تصمیم‌گیری کرده‌اید. در واقع مبنای اصلی تصمیم‌گیری احساسی تنها احساسات فرد در همان لحظه و بدون بررسی و تحلیل نتایج تصمیماتش است. تصمیم‌گیری احساسی در مورد مسائل مهم زندگی مانند ازدواج می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را برای افراد به دنبال بیاورد.
تصمیم‌گیری اضطراری
نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره غیرقابل انکار است و ما مجبوریم که در برخی مواقع حتی با توجه به اضطراب و استرسی که ممکن است از عواقبا نتخاب‌هایمان داشته باشیم، تصمیم‌گیری کنیم. با این حال بعضی از افراد در هنگام تصمیم‌گیری دچار اضطراب شدیدی می‌شوند و فقط برای خلاص شدن از فشار و استرس و بدون فکر و ارزیابی سایر گزینه‌ها اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند.
تصمیم‌گیری وسواسی
افرادی که در این دسته جای می‌گیرند نیز برای تصمیم‌گیری دچار اضطراب شدیدی می‌شوند اما این فشار و استرس تنها به دلیل ترس از عواقب احتمالی تصمیماتشان است. این افراد زمان زیادی را صرف تحلیل و بررسی گزینه‌های پیش رویشان می‌کنند که این مسئله باعث می‌شود در نهایت برخی از فرصت‌های مهم زندگیشان را از دست بدهند. بهتر است بدانید که میزان پشیمانی در افرادی که دچار تصمیم‌گیری وسواسی هستند بسیار زیاد است.
تصمیم‌گیری تکانشی
در تصمیم‌گیری تکانشی فرد بدون هیچ گونه فکر و دلیلی در مورد مسائل گوناگون تصمیم‌گیری می‌کند به طوری که اگر از این افراد در مورد دلیل تصمیم‌گیری‌هایشان سؤالی بپرسید، هیچ توضیح مشخصی را برای آن ندارند. به عنوان مثال افرادی که سال‌ها تلاش می‌کنند تا در رشته خاصی تحصیل کنند اما به یک‌باره تصمیم می‌گیرند تا تغییر رشته بدهند یا از تحصیل انصراف بدهند.
تصمیم‌گیری مطیعانه
در این سبک تصمیم‌گیری، فرد تنها به خاطر جلب رضایت دیگران و بدون در نظر گرفتن خواسته‌های خودش در مورد مسائل مختلف تصمیم‌گیری می‌کند. در واقع او به دیگران این اجاره را می‌دهد که به جای او تصمیم بگیرند. یکی از دلایل مهمی که باعث بروز این گونه رفتارها می‌شود، عدم اعتماد به نفس است.
تصمیم‌گیری تقدیری
کسانی که اعتقادی به تلاش و پشتکار برای رسیدن به اهدافشان ندارند و دلیل تمام موفقیت‌های دیگران را شانس و اقبالشان می‌دانند، در این دسته جای می‌گیرند. این گونه افراد با این باور که سرنوشت و تقدیر قابل تغییر نیست و تصمیمات آن‌ها نقشی در موفقیت یا شکست‌هایشان نداشته است از بار مسئولیت تصمیم‌گیری شانه خالی می‌کنند.
تصمیم‌گیری اجتنابی
برخی از افراد نیز به دلایل مختلفی مانند اعتماد به نفس پایین سعی می‌کنند تا تصمیم‌گیری در مورد مسائل مهم زندگی را به تعویق بیندازند. این نوع تصمیم‌گیری باعث بروز مشکلات بسیاری در آینده خواهد شد زیرا این افراد پذیرفته‌اند که با طفره رفتن از تصمیم‌گیری می‌توانند از قبول مسئولیت در برابر اتفاقاتی که ممکن است پیش بیاید، فرار کنند.
تصمیم‌گیری منطقی
تصمیم‌گیری منطقی بهترین شیوه برای تصمیم‌گیری در مورد تمام مسائل است. افرادی که مهارت بالایی در تصمیم‌گیری دارند، می‌دانند که برای رسیدن به اهدافشان باید بر اساس تفکر و منطق با مشکلات مواجه شوند و در صورت نیاز با بررسی تمام جوانب بهترین تصمیم را بگیرند. بر اساس تصمیم‌گیری منطقی فرد به صورت آگاهانه و با علم به اینکه چه عواقبی در انتظار او خواهد بود اقدام به تصمیم‌گیری می‌کند.
راه‌هایی برای افزایش مهارت تصمیم‌گیری
در بخش‌های قبلی سعی کردیم تا شما را با اهمیت و نقش تصمیم‌گیری در زندگی روزمره بیشتر آشنا کنیم. تاکنون باید متوجه شده باشید که همه ما باید تلاش کنیم تا مهارت تصمیم‌گیری منطقی را در خودمان تقویت کنیم. به همین دلیل در ادامه راهکارهایی را افزایش مهارت در تصمیم‌گیری به شما ارائه خواهیم داد.
- اعتماد به نفس خود را بالا ببرید زیرا یکی از دلایلی که باعث تصمیم‌گیری‌های اشتباه در زندگی می‌شود، عدم اعتماد به نفس است.
- زمان بیشتری را برای فکر کردن در مورد ویژگی‌های مثبت و منفی رفتارهایتان اختصاص بدهید. با خودشناسی می‌توانید دلیل اشتباهاتتان در تصمیم‌گیری را متوجه شوید.
- تغذیه سالم نقش مهمی در سلامت روح و افزایش تمرکز شما دارد بنابراین به تغذیه خودتان اهمیت بدهید و سعی کنید مواد غذایی ناسالم را از برنامه غذاییتان حذف کنید.
- مطالعه کتاب و بالا بردن سطح دانش و معلومات این امکان را برای شما فراهم می‌کند که بتوانید با دید بازتری به مسائل و مشکلات پیرامونتان نگاه کنید.
- اگر در مورد تصمیمی دچار شک و ابهام هستید، بهتر است با افرادی که به آن‌ها اعتماد دارید مشورت کنید.
- اولویت‌های زندگی خود را مشخص کنید. این کار باعث می‌شود تا در هنگام تصمیم‌گیری بدانید که نتایج تصمیماتتان تا چه میزانی می‌تواند باعث موفقیت یا شکست شما دررسیدن به اهدافتان باشد.
- در نهایت سعی کنید این مسئله را بپذیرید که ما نمی‌توانیم در همه زمینه‌ها بهترین تصمیم را بگیریم و ممکن است گاهی دچار خطا و اشتباه شویم.