تصمیم گیری استراتژیک چیست؟ همه ما روزانه در حال تصمیم گیری و انتخاب هستیم و این انتخاب‌های ما گاه کوچک، گاه بزرگ و اساسی است و درنهایت سرنوشت ما را رقم می‌زنند. تفکر استراتژیک به ما کمک می‌کند تا در شرایط دشوار بتوانیم تصمیم بهتری بگیریم. امروزه واژه استراتژی بیشترین کاربرد را در حوزه مدیریت دارد اما محدود به این بخش هم نمی‌شود. قدیمی‌ترین کاربرد استراتژی به عهد باستان برمی‌گردد و اشاره به پیروزی در جنگ‌ها دارد. امروزه این واژه در حوزه سازمانی به‌کاربرده می‌شود و اهداف خاصی را دنبال می‌کند. نویسندگان مختلفی استراتژی را تعریف کرده‌اند؛ قدیمی‌ترین تعریف
آن از عهد باستان یونان توسط ژنوفن ارائه‌شده است. او می‌گوید ” استراتژی انجام کسب‌وکاری است که آن را می‌شناسید.” و در سال 1939 مینتز برگ که یکی از کارشناسان بزرگ مدیریت و استراتژی است، برای استراتژی یک مدل 5P را ارائه داده است و آن را این‌گونه تعریف می کند ” استراتژی به‌عنوان یک برنامه (Plan)، الگو(Pattern) ، شگرد(Ploy) ، جایگاه(Position) و چشم انداز(Perspective) است” که با شناخت دقیق هر کدام از این پنج P میتوان یک استراتژی قوی تدوین کرد.
در این مقاله از رستا قصد پاسخگویی به این دو سؤال راداریم:
- تصمیم گیری استراتژیک چیست؟
- تصمیم گیری استراتژیک چه خصوصیاتی دارد؟
تصمیم گیری و انواع آن
در ابتدا باید بدانیم که تصمیمگیری به معنای انتخاب کردن یک راه و روش مناسب از میان دو یا چند روش است. به عبارت دیگر تصمیمگیری به معنای “یک انتخاب خودآگاهانه” است. تصمیمات ما انواع مختلفی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- تصمیمات استراتژیک
- تصمیمگیری به روش بررسی فردی و بررسی گروهی
- تصمیمگیری متمرکز و غیر متمرکز
- تصمیمات مناسب برای حل کردن مشکلات
- تصمیمات ناشی از موقعیت‌های بحرانی
- تصمیمات فرصت طلبانه
- تصمیمات مقطعی
- تصمیمات شخصی
- تصمیمات سازمانی
یک عامل بسیار مهم در تصمیمگیری عواملی است که خواه ناخواه بر تصمیمگیری ما تأثیر می‌گذارد. در اینجا به اختصار این عوامل را توضیح می‌دهیم:
- عوامل روانشناختی: همان‌طور که مشخص است عامل مهم در تصمیمگیری انسان است و انسان تحت تأثیر عوامل شخصیتی و روانشناختی همچون: ارزش‌ها، آمال، آرزوها، تجربیات مختلف و … است که قطعا تاثیرات خود را بر تصمیمی که توسط او گرفته می‌شود می‌گذارد.
- عوامل عقلایی: در اینجا منظور ما عواملی است که قابل اندازه‌گیری است مانند: هزینه، زمان، پیش بینی‌ها و …
- عوامل فرهنگی: محیط انسان دارای فرهنگ‌های متعددی است که به آن فرهنگ منطقه، فرهنگ کشور و یا فرهنگ جهانی گفته می‌شود، این فرهنگ‌ها بر تصمیمات فردی و سازمانی تحت عنوان هنجار، ارزش، باور و … تأثیر می‌گذارد.
- عوامل اجتماعی: موافقت دیگران از عوامل بسیار مهمی است که بر تصمیم گیری تأثیر می‌گذارد.
از دیدگاه سازمانی تصمیم گیری استراتژیک چیست؟
خداوند انسان را متمایز از دیگر موجودات آفریده است و انسان دارای قوه عقل و اختیار هست. این دو ویژگی باعث شده است تا مسئولیت‌های زیادی بر عهده انسان گذاشته شود و او در مسیری قدم بردارد که نتیجه انتخاب و تصمیم‌های خودش است. مدیران در سازمان‌ها وظایف و مسئولیت‌های مختلفی دارند، گاه این وظایف با شدت کم‌تری بین آن‌ها و کارکنان قابل انجام است و گاهی با شدت بیشتر بر عهده شخص خودشان است. مانند: رهبری، کنترل، سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی و …
در یک نگاه سازمانی خصوصیت اصلی مدیران استراتژیک، تأکید آن‌ها بر تصمیم گیری‌های استراتژیک است. مدیریت استراتژیک، روندی فلسفی برای مدیران کسب‌وکار است و به آن دسته از فعالیت‌های مدیران گفته می‌شود که درنهایت منجر به دستیابی آن‌ها به اهداف کلی سازمان شده و یک جهت‌گیری کلی به سازمان می‌دهد. در این میان مدیران باید به‌صورت استراتژیک فکر کرده و سپس اندیشه‌های خود را به مرحله اجرا برسانند. و لازم است در این مرحله تمامی کارکنان این استراتژی را درک کرده تا به بهترین نحو به مرحله اجرا دربیاید. در ادامه برای آنکه بهتر متوجه شوید تصمیم گیری استراتژیک چیست، ما عناصر اصلی و تشکیل‌دهنده آن را برای شما شرح می‌دهیم. برای پیاده سازی مدیریت استراتژیک باید چهار مرحله طی شود:
1. تحلیل موقعیت
اولین و مهم‌ترین گام در تصمیم گیری استراتژیک تحلیل موقعیت است. قبل از اینکه شما برای یک فرایند استراتژیک جدید برنامه‌ریزی کنید لازم است تا عملیاتی را که در شرایط فعلی برای رسیدن به هدف انجام می‌دهید را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهید. در این مرحله اطلاعات مهم و موردنیاز برای ایجاد یک شرح مأموریت از طریق برسی محیط داخلی، محیط خارجی و بدنه‌سازمانی فراهم می‌شود. برای بررسی محیط داخلی (مجموعه متغیرهایی که داخل سازمان وجود دارند) مواردی مانند: ارتباط مستقیم کارکنان با یکدیگر، ارتباط مستقیم مدیران با یکدیگر، ارتباط مدیران با سهامداران و … مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچین برای تحلیل محیط خارجی (مجموعه متغیرهایی که در خارج از سازمان وجود دارد) باید مواردی همانند: ارتباط میان شرکت و مشتریان، ارتباط میان شرکت و تأمین‌کنندگان، رقبای اصلی و … مورد بررسی قرارگرفته شود.
2. تدوین استراتژی
برای رسیدن به پاسخ سوال تصمیم گیری استراتژیک چیست باید بدانید که دومین گام در تصمیمگیری استراتژیک طراحی و تولید است. بعدازاینکه شما اطلاعات مورد نیاز را جمع‌آوری کردید لازم است تا یک پلن کلی برای رسیدن به اهدافتان تعیین کنید، عملیات تعیین‌شده باید واضح باشد و در راه رسیدن مستقیم به اهداف سازمان باشد. در ابتدا ما باید سه سطح شرکت، عملیاتی و رقابتی را مورد ارزیابی قرار دهیم. استراتژی شرکت: همان تصمیمگیری در خصوص کسب‌وکارها در جهت کلی سازمان است. استراتژی عملیاتی: کوتاه‌مدت بوده و با مواردی مثل منابع انسانی، مالی و… در ارتباط است. استراتژی رقابتی همان روش‌های رقابتی در کسب‌وکار است.
3. اجرای استراتژی
بعدازآنکه شما استراتژی خود را طراحی کردید لازم است تا آن را عملی و اجرا کنید. در این مرحله لازم است برای اطمینان بیشتر از اینکه کار به‌درستی انجام می‌شود، بر نحوه اجرای آن توسط کارکنان نظارت‌های لازم را داشته باشید و مطمئن شوید که آن‌ها با تمام نیرو در حال انجام این کار هستند. استراتژی باید بر اساس جدی بودن مسائل باشد؛ به عیارت دیگر اول باید از بدترین مشکلات شروع کرده و بعد از رسیدگی به آن‌ها به سراغ دیگر مسائل برویم.
4. ارزیابی استراتژی
بعدازاین که ما طرح خود را اجرا کردیم حال باید آن را بررسی کنیم. در این قسمت لازم است تا به دو سؤال اساسی پاسخ دهید:
- آیا به هدف مدنظر رسیده‌ایم یا خیر؟
- آیا تمام قسمت‌های سازمان توانسته‌اند از عهده انجام این فرایند برآیند؟
بر اساس پاسخ‌هایی که می‌دهید می‌توانید به بررسی دقیق نقاط قوت و ضعف طرح اجرایی بپردازید. ضمن اینکه لازم است تا استانداردهای سازمان به چالش کشیده شود و بررسی کنید که آیا با انجام این استراتژی شما می‌توانید به استانداردهای مطلوب سازمان برسید یا خیر؛ اگر جواب این سؤال منفی باشد درنتیجه استراتژی شما به‌طورقطع با شکست روبه‌رو خواهد شد.
ویژگی‌ها و مراحل تصمیم گیری استراتژیک چیست؟
با توجه به اینکه تصمیم‌های استراتژی به آینده بلندمدت سازمان مربوط می‌شود دارای سه ویژگی اصلی و مهم هست:
- نادر بودن
- نتیجه محور بودن
- هدایتگر بودن
برای اینکه بتوانید یک تصمیم گیری استراتژیک، صحیح و اصولی داشته باشید، مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
- برسی کردن عملکرد شرکت
- برسی کردن محیط داخلی
- بررسی کردن محیط خارجی
- ارزیابی کردن نتایج عملکرد فعلی شرکت
- تجزیه‌وتحلیل عوامل استراتژیک
- ارزیابی و انتخاب بهترین استراتژی جایگزین
- اجرا کردن استراتژی انتخاب‌شده
- ارزیابی کردن استراتژی
جنبه‌های مختلف تصمیم گیری استراتژیک چیست؟
تصمیم گیری استراتژیک را می‌توانیم از جنبه‌های مختلفی مورد بررسی قرار دهیم که در این قسمت به‌اختصار بعضی از این عوامل را توضیح می‌دهیم.
- یکی از جنبه‌های اصلی تصمیم‌های استراتژیک ارتباط نزدیک آن با رهبری است. به‌عبارت‌دیگر یکی از وظایف رهبران تدوین استراتژی است.
- یکی از مهم‌تری اهداف استراتژی این است که به موقعیتی دست پیدا کند که بتواند خودش را برای تمامی تغییرات آماده کند؛ چراکه هر سازمانی درگیر آینده نامعلومی است که پیش روی آن است.
- یکی از مهم‌ترین جنبه‌ها استراتژی فراهم کردن قابلیت‌ها و ظرفیت‌های مختلف برای سازمان است.
- فرهنگ‌ها قابل تقلید نیستند و هر سازمانی فرهنگ مخصوص به خودش را دارد. ازآن‌جایی که استراتژی‌های هر سازمان تأثیر پذیرفته از فرهنگ سازمان است، همین عامل باعث می‌شود که برای هر سازمانی یک مزیت رقابتی به‌حساب آید.
تفاوت تصمیم گیری اداری و تصمیم گیری استراتژیک چیست؟
- § تصمیمات استراتژیک بلندمدت و تصمیمات اداری به‌صورت روزانه گرفته می‌شوند.
- تصمیمات استراتژیک برای آینده گرفته می‌شوند و تصمیمات اداری برای کوتاه‌مدت و شرایط فعلی.
- تصمیمات استراتژیک مطابق با چشم‌انداز سازمان بوده و تصمیم‌های کوتاه‌مدت بر اساس تصمیم‌های استراتژیک و عملیاتی گرفته می‌شوند.
- تصمیمات استراتژیک شامل برنامه‌ریزی کلی سازمان هستند و تصمیمات اداری صرفا شامل فعالیت کارمندان است.
- تصمیمات استراتژیک در ارتباط با رشد سازمان گرفته می‌شود در حالی که تصمیمات اداری در ارتباط با رفاه حال کارمندان است.
سخن آخر
به‌عنوان سخن آخر در مقاله تصمیم گیری استراتژیک چیست میتوان گفت که مهم‌ترین ویژگی استفاده کردن از مدیریت استراتژیک، به وجود آوردن شرایط رقابتی برای سازمان است. همان‌طور که قبلا هم به آن اشاره کردیم مدیریت استراتژیک ترکیبی از برنامه‌ریزی استراتژیک و تفکر استراتژیک است. در ابتدا با استفاده از برنامه‌ریزی استراتژیک اهداف قابل دسترس سازمان مشخص‌شده و در مرحله تفکر استراتژیک ملزومات و ابزار مورد نیاز برای تحقق اهداف تعیین شده فراهم می‌شود. بر همین اساس اگر به‌طور دقیق بتوانیم این دو بخش را انجام دهیم به‌راحتی میتوان مشکلات پیش‌رو را حل کرده و نسبت به رقبای خود در این امر پیشی بگیریم. امیدواریم به خوبی دریافته باشید که تصمیم گیری استراتژیک چیست و بتوانید از آن در جهت پیشبرد اهداف خود استفاه کنید.
بسیار عالی رود