مشاوره به رابطه‌ی میان مشاور و مراجع گفته می‌شود. مراجع به کمک مشاور خود قصد دارد با بیان و تحلیل مشکلاتی که دارد به دنبال راه کارهایی برای حل آن‌ها باشد. لازم است بدانید با کمک مشاوره شیوه‌ی زندگی افراد تغییرات بسیار زیادی خواهد کرد؛ زیرا هنگامی که فردی در زندگی شخصی یا کاری خود دچار مشکل می‌شود بعد از مراجعه به مشاوره فردی خود علاوه بر این که یاد می‌گیرد با افراد ارتباط برقرار کند، شیوه‌ی درست ارضای نیازهای خود را بفهمد و احساسات خود را به‌درستی بشناسد می‌تواند هدف اصلی زندگی خود را نیز پیدا کرده و با استفاده از راهکارهای درست به اهداف خود دست یابد. در رستا با ما باشید تا درباره مشاوره، انواع مشاوره و مراحل آن به شما توضیحات کاملی ارائه دهیم.
مشاوره و انواع آن
مشاوره یک کلمه عربی است و به معنای مشورت کردن است. رایج‌ترین کاربرد مشاوره میان مردم در حوزه روان شناختی و روان درمانی است. در واقع می‌توان گفت مشاوره یک نوع رابطه آموزشی میان مراجع و مشاور است. در این جریان مشاور سعی می‌کند تا با استفاده از دانش علمی و تجارب شغلی خود به مراجع، برای حل مشکلاتی که دارد، کمک کند.
1. مشاوره فردی
همه‌ی ما انسان‌ها با حضور خود در اجتماع نسبت به هویت و شخصیت خود آگاهی پیدا می‌کنیم؛ اما این حضور داشتن در محیط‌های عمومی هم تأثیرات مثبت و هم تأثیرات منفی دارد. بازخوردهای منفی که ما از اجتماع می‌گیریم باعث می‌شود تا دچار مشکلات و بحران‌هایی شویم. بهتر است برای حل کردن مشکلات به‌صورت منطقی به مشاوره فردی مراجعه کنیم. امروزه افراد به شناخت درست‌تری نسبت به مشاور و مشاوره رسیده‌اند؛ به همین علت در حوزه کسب‌وکار نیز افراد مراجعه‌های زیادی به مشاوره دارند. مشاوره فردی برای حل مشکلات زیر می‌تواند تأثیر گذار باشد:
- انتخاب رشته درسی مورد علاقه
- انتخاب کار
- کارمندی یا کارآفرینی
- ناتوانی در ارتباط گرفتن با همکاران
- انتخاب همسر مناسب
- تربیت فرزندان
- استرس و اضطراب
- بدبینی و منفی نگری
در مشاوره فردی سعی کنید با توجه به این که مشکلات در طولانی مدت به وجود آمده یا خیر، و یا دارای ریشه‌های عمیقی در شخصیت فرد است؟ مراجع خود را بشناسید و بعد از آن راهکارهایی برای حل مشکلات او ارائه دهید.
2. مشاوره گروهی
در این نوع مشاوره گروه کوچکی از افراد که دارای مشکلات مشابه هستند دور هم جمع می‌شوند تا از طریق گفت‌وگو و ارتباط برقرار کردن با یکدیگر به حل مشکلات خود بپردازند. تعداد نفراتی که در یک گروه مشاوره می‌توانند حضور داشته باشند بین 5 تا 10 نفر است. در این نوع از گروه‌ها، بیشتر افرادی که حضور دارند دانش‌آموز یا دانشجو بوده که دارای تجربیات مشابه و یکسانی هستند. در این گروه‌ها افراد مشکلات خود را مطرح می‌کنند و دیگر نفرات عضو گروه راهکارهایی را برای حل مشکلات شخص مورد نظر ارائه می‌دهند. هزینه‌های مشاوره گروهی در مقایسه با مشاوره فردی 80 درصد کمتر است. مشاوره گروهی مزایای مختلفی دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- در این گروه‌ها افراد از یکدیگر حمایت می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که به افراد انگیزه زیادی داده شود.
- به علت تعداد زیاد افراد در این گروه‌ها شما می‌توانید یک مشکل یکسان را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهید.
- شما حس تنهایی و درماندگی خود را در این گروه‌ها از دست می‌دهید؛ زیرا شما به این نتیجه می‌رسید که در مشکلی که دارید تنها نیستید و خیلی از افراد هستند که مشکلات مشابه شما را دارند.
3. مشاوره شغلی
نوعی دیگر از مشاوره فردی، مشاوره شغلی است. این نوع از مشاوره به بررسی خصوصیت‌های شخصی یک فرد و مهارت‌هایی که دارد می‌پردازد و با توجه به خصوصیات و استعدادهایی که فرد مورد نظر دارد شغلی که برای او مناسب است را پیشنهاد می‌کند. مشاوره شغلی سه مرحله دارد:
- در مرحله اول مشاور سعی می‌کند تا خصوصیات و مهارت‌هایی که فرد مراجع دارد را به‌درستی بشناسد. این ویژگی می‌تواند شامل خصوصیات روحی، جسمی، استعدادها و محدودیت‌های فردی باشد.
- در مرحله بعد مشاور با توجه به شناختی که نسبت به فرد مراجع پیدا می‌کند مشاغلی را به او پیشنهاد می‌دهد که در نهایت منجر به رضایت شغلی او شود.
- مرحله سوم ایجاد سازش میان فرد و شغل مورد نظر او است. مشاور باید با توجه به خصوصیاتی که یک شغل دارد و ویژگی‌های مراجع خود یک سازش منطقی میان این دو ایجاد کند.
4. مشاوره تحصیلی
دانش آموزان یا دانشجویان می‌توانند به دلایل مختلفی دچار افت تحصیلی شوند و از مشاوره فردی استفاده کنند. در قدم اول مشاور باید دلیل اصلی افت تحصیلی را پیدا کند تا بتواند به‌درستی مراجع خود را راهنمایی کند. برای همه ما پیش آمده است که به دلایل مختلفی هنگام مطالعه درس برای مدرسه، کنکور یا دانشگاه تمرکز خود را از دست دهیم و نتوانیم تمرکز لازم برای درس خواندن را داشته باشیم. اگر این مسئله به حدی باشد که باعث ایجاد مشکل شود، بهتر است تا هرچه سریع‌تر به مشاوره مراجعه کنیم.
5. مشاوره ازدواج
ازدواج مسئله مهم زندگی هر فردی است. امروزه ما شاهد افزایش آمار طلاق در کشور خود هستیم. افراد صاحب نظر در این زمینه به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ازدواج در همان مراحل اولیه به‌درستی صورت بگیرد در نتیجه تا حد زیادی آمار طلاق نیز کاهش پیدا می‌کند. توصیه می‌شود قبل از ازدواج، دختر و پسر در خصوص مسائل مختلف باهم به توافق برسند و در این راه می‌توانند از مشاور کمک بگیرند.
6. مشاوره خانواده
گاهی نیاز است خانواده‌ها نیز از مشاوره فردی استفاده کنند چراکه هدف مشاوره خانواده حل مشکلات درون خانواده، رفع کردن اختلافات، آموزش ارتباط مؤثر افراد باهم و پیشگیری از اختلافات خانوادگی است. زوج‌هایی که در زمان مشکلات خود به مشاوره مراجعه کرده‌اند رضایت بیشتری دارند نسبت به افرادی که هنگام حاد شدن مشکلات به مشاوره نرفته‌اند و به‌تنهایی برای حل مشکلات خود تلاش کرده‌اند.
7. مشاوره کسب‌وکار
یکی دیگر از شاخه‌های تخصصی در مشاوره “مشاوره مدیریت و مشاوره کسب‌وکار ” است. در مشاوره مدیریت شخص مشاور سعی می‌کند تا مدیران کسب‌وکار را در جهت بهبود عملکرد تجاری شرکتی که دارند، راهنمایی کند. این سبک از مشاوره می‌تواند در حوزه‌های مختلف برنامه ریزی، تیم سازی، رهبری تیم، تصمیم‌گیری و غیره کاربرد داشته باشد.
انتخاب صحیح یک مشاور کسب وکار برای مشاوره فردی
مشاوره کسب‌وکار بر رهبری و ارتقا یک سازمان تمرکز می‌کند. مشاوره کسب‌وکار اصطلاحا یک چاقوی همه کاره در سازمان است؛ که در یک زمان خاص روی تعداد کمی از مسائل تمرکز می‌کند تا به‌درستی نیاز مشتری را پاسخ دهد. در عصر امروز با توجه به رشد روزافزون تکنولوژی و فناوری برای اینکه سریعا از گردونه رقابت خارج نشوید بهتر است از یک مشاور کسب‌وکار باتجربه کمک بگیرید.
شخصی که مشاور کسب‌وکار است هر روزه با اتفاقات نو و جدیدی رو به رو می‌شود. شخص مشاور باید در حوزه‌های مختلف دانش و مهارت داشته باشد تا بتواند مشاوره فردی هر یک از اعضای سازمان را به خوبی انجام دهد. و توانایی از بیرون به مجموعه نگاه کردن را در خود تقویت کند تا بتواند به‌درستی تصمیم بگیرد. برای اینکه مشاور کسب‌وکار بتواند به‌درستی شما را راهنمایی کند بهتر است تا قبل از هر چیز با خودتان به این نتیجه برسید که در کدام یک از دسته‌های زیر قرار دارید:
1) به دنبال ایجاد یک کسب‌وکار برای خودتان هستید
اگر شما جویای کار هستید، قطعا در مرحله اول از خودتان می‌پرسید که چرا برای دیگران کار نکنم؟ امروزه با توجه به تعداد زیاد مدارک دانشگاهی که اکثر آن‌ها از مراکز نامعتبر گرفته شده است و پذیرش کم سازمان‌های دولتی در خصوص استخدام نیروی کار، شما در نهایت مجبور هستید که در سازمان‌های خصوصی مشغول به کار شوید. با توجه به این که شرکت‌های خصوصی بودجه زیادی ندارند شاید از نظر درآمدی برای شما به‌صرفه نباشد که در این شرکت‌ها کار کنید. بهتر است قبل از اینکه بعد از چند سال کار کردن به این نتیجه برسید که کاری که انجام می‌دادید اصلا مورد رضایت شما نبوده و به نتیجه مورد نظر خود نرسیده‌اید، با یک مشاور کسب‌وکار مشورت کنید.
مشاور کسب‌وکار به شما کمک می‌کند تا به‌درستی بفهمید که شغل مورد علاقه شما چیست و در صورتی که شرایط اولیه را دارا می‌باشید کسب‌وکار مخصوص به خودتان را راه اندازی کنید؛ تا از انجام کاری که برای آن زمان می‌گذارید رضایت کافی داشته باشید. در این زمینه می‌توانید از رستا کمک بگیرید. ما به شما کمک می‌کنیم تا به‌درستی در این زمینه عمل کنید.
2) دارای کار با یک درآمد نامناسب
دسته دوم افرادی هستند که مهارت‌های خود را می‌شناسند و در یک کسب‌وکار مشغول فعالیت هستند؛ اما از نظر درآمدی در حداقل‌ترین حالت قرار می‌گیرند. در این شرایط بهتر است این افراد هر چه سریع‌تر به دنبال یک راه حل برای توسعه کسب‌وکار خود باشند. چگونه یک فرد می‌تواند کسب‌وکار خود را توسعه دهد؟ شما می‌توانید با افزایش مهارت‌ها و استعدادهایی که دارید، مطالعه در خصوص زندگی افراد موفق، ورود بیشتر به بازار کار و غیره کسب‌وکار خود را توسعه دهید؛ اما در این مرحله یکی دیگر از تأثیرگذارترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، کمک گرفتن از مشاوران کسب‌وکار است.
برای اینکه مطمئن شوید یک مشاور کسب‌وکار به‌درستی در این زمینه شما را راهنمایی می‌کند، علاوه بر اینکه می‌توانید با افرادی که این راه را رفته‌اند مشورت کنید، می‌توانید از موسسه مورد نظر نیز بخواهید در صورتی که راهکار آن در کسب‌وکار شما بی‌نتیجه بود هزینه‌ای که پرداخت کرده‌اید را به شما برگرداند.
3) دارای کار با یک بازده مناسب
دسته سوم افرادی هستند که از لحاظ درآمدی به یک حد نسابی رسیده‌اند؛ اما بدون شک با توجه به روحیه بی‌نهایت طلبی که انسان دارد، صاحبان کسب‌وکار در این شرایط می‌خواهند به درآمد بیشتری برسند. طبیعتا در صورتی که شما درآمد بیشتری داشته باشید علاوه بر سود بیشتر می‌توانید افراد بیشتری را نیز استخدام کنید؛ به همین علت برای این که به‌درستی در این راه قدم بردارید بهتر است با یک مشاوره کسب‌وکار مشورت کنید. همچنین از او بخواهید تا در طول این راه با شما همراه باشد.
مراحل مشاوره کسب‌وکار و مشاوره فردی
همان‌طور که تا اینجای بحث توضیح دادیم سازمان‌ها زمانی به فکر کمک گرفتن از مشاوره کسب‌وکار می‌افتند که در سازمان خود دچار مشکل می‌شوند. صاحبان کسب‌وکار در دو حالت از مشاورین کمک می‌گیرند: یا زمانی که در سازمان دچار مشکل می‌شوند و یا در زمانی که می‌خواهند برای کسب‌وکار خود به دنبال توسعه باشند. در ادامه ما مراحل مشاوره کسب‌وکار را توضیح می‌دهیم.
1. قرارداد
در قدم اول زمانی که شما با صاحب یک کسب‌وکار قرارداد بستید لازم است تا به‌عنوان مشاور، یک برنامه ریزی کلی به‌صورت زیر برای خود داشته باشید:
- تنظیم جلسه اولیه با مدیر کسب‌وکار
- بررسی مشکل به وجود آمده
- انتظارات شخص مراجع
- بهترین راه برای شروع کار
مرحله‌ی قرارداد یک مرحله‌ی دوطرفه است. از این جهت که مشاور بررسی می‌کند تا بداند آیا می‌تواند این پروژه را انجام دهد یا خیر. صاحب کسب‌وکار هم در خصوص موسسه مشاوره، نمونه کارهایی که داشته، سابقه کاری موسسه و غیره بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد.
2. جمع‌آوری داده
در این مرحله مشاور کسب‌وکار به جمع‌آوری داده از شرکت مربوطه اقدام می‌کند. لازم است تا مشاور احساسی که نسبت به مشکلات دارد را صادقانه مطرح کرده و همچنین در جمع‌آوری این داده‌ها دقیق عمل کند؛ چرا که شناسایی مشکلات و موانع در ابتدای مسیر می‌تواند کار را هم برای مشاور و هم برای سازمان خیلی ساده‌تر کند.
3. تصمیم گیری
این مرحله بخش مهمی از کار یک مشاور در طول مشاوره فردی است. در این مرحله، مشاور داده‌هایی که جمع‌آوری کرده است را مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. بعد از تجزیه و تحلیل بخش زیادی از داده‌های غیرضروری و نامرتبط جدا می‌شوند. مشاور با استفاده از داده‌های باقی مانده می‌تواند به‌درستی تصمیم بگیرد. این مرحله همان مرحله برنامه ریزی است که همه ما با آن آشنا هستیم. در این مرحله باید هدف و راه حل کلی ما انتخاب شود. برای اینکه توسط شرکت مورد نظر مورد حمله و تهاجم در خصوص راه حل پیشنهادی قرار نگیرید بهتر است تا مشتری را در روند کلی کار خود شریک کنید و از او در تحلیل اطلاعات جمع‌آوری‌شده نیز کمک بگیرید.
4. اجرا
این مرحله بیشتر به عهده شرکت مورد نظر است. در این مرحله تصمیماتی که شما به‌عنوان مشاور کسب‌وکار گرفته‌اید به مرحله اجرا در می‌آید. در بعضی از پروژه‌ها باید یک فرایند آموزشی برای کارمندان در نظر گرفته شود. تا همه افراد به پیاده سازی درست این تصمیم کمک کنند.
5. ارزیابی
در این مرحله بعد از پیاده سازی روش پیشنهادی یکی از نتایج زیر اتفاق می‌افتد:
- خاتمه: تصمیم به‌درستی گرفته نشده است. باید به آن خاتمه دهید و مجدد تصمیم گیری کنید.
- گسترش: تصمیم به‌درستی گرفته شده است و در روند حل مشکل به سازمان کمک می‌کند. پس بهتر است گسترش داده شود.
- بازگردانی: تصمیمی که گرفته شده تا حدی درست است اما نیاز به اصلاحاتی دارد. پس لازم است بازنگری در آن صورت بگیرد.
چگونه یک مشاور کسب‌وکار موفق شویم
مشاوره سازمانی یا مشاوره فردی امروزه طرفداران بسیار زیادی دارد. بسیاری از فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مختلف مدیریت و مهندسی می‌خواهند به این حوزه وارد شوند؛ اما رسیدن به این شغل بدون شک به دانش و مهارت‌های بسیار زیادی احتیاج دارد. باید به این نکته توجه داشته باشید که تعداد افرادی که در این حوزه وارد شده‌اند بسیار زیاد است. به همین علت برای اینکه بتوانید نسبت به رقبا موفق‌تر عمل کنید لازم است تا سطح دانش، مهارت و تجربه خود را بیشتر کنید.
1. داشتن شخصیت و روحیه مناسب برای این کار از طریق مشاوره فردی
برای اینکه بتوانید یک شغل خوب انتخاب کنید لازم است تا نسبت به ویژگی‌های شخصیت خود، علایق، ارزش‌ها، باورها، مهارت‌ها و غیره اطلاعات کافی داشته باشید. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها، شناخت شخصیت است. شناخت درست شخصیت هر فرد کار دشواری است. خیلی از افراد که شخصیت مشابهی هم دارند در موارد جزئی باهم دارای اختلاف نظر هستند. بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که در یک نوع کسب‌وکار مشخص، افراد با ویژگی‌های مختلفی در آن موفق بوده‌اند. در ادامه به‌صورت مختصر بر اساس MBTI شخصیت مناسب فردی که می‌خواهد مشاور کسب‌وکار شود را توضیح می‌دهیم.
ENFJ: این گروه از افراد دارای یک شخصیت گرم، مهربان و بانفوذ هستند. این گروه دوست دارند به دیگران کمک کنند.
INFJ: این افراد دوست دارند با دیگران ارتباطات عمیق داشته باشند و علاقه دارند تا از مهارت و تخصص‌های خود برای کمک کردن به دیگر افراد استفاده کنند.
ENFP: افراد این گروه باانگیزه هستند. بسیار مهربان بوده و دوست دارند روی جمع تأثیر بگذارند.
INFP: این گروه از افراد برای مشاوره کسب‌وکار بسیار مناسب هستند. این افراد دوست دارند تا می‌توانند به دیگران کمک کنند.
ENTJ: این افراد عاشق محیط‌های پر چالش هستند و از تفاوت‌ها و تنوع‌هایی که در مشاوره کسب‌وکار وجود دارد لذت می‌برند.
2. رشته‌های دانشگاهی
از آنجایی که مشاوره کسب‌وکار مانند مشاوره فردی به‌عنوان یک رشته تخصصی و مستقل در ایران شناخته نشده است، معمولا در کنار مشاوره‌های فردی، تحصیلی، شغلی و غیره شناخته می‌شود. علاقه‌مندان به این حوزه می‌توانند در رشته‌های روانشناسی و مشاوره تحصیل کنند و در مقطع ارشد گرایش مشاوره شغلی را انتخاب کنند.
3. مدارک لازم و ضروری
برای اینکه شما بتوانید به‌صورت حرفهای در این زمینه به فعالیت بپردازید لازم است تا مجوزهای لازم در زمینه کسب‌وکار خود را بگیرید. در حال حاضر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره مسئولیت تحقیق، بررسی و صدور مجوز را بر عهده دارد.
مهارت و دانش برای مشاوره فردی
برای اینکه بتوانید به‌درستی خدمات مشاوره را انجام دهید لازم است تا مهارت‌ها و تخصص‌های مختلفی داشته باشید که عبارت‌انداز:
- مهارت کار با کامپیوتر و اینترنت برای جمع‌آوری و ارزیابی درست اطلاعات
- توانایی تعیین هدف گذاری صحیح
- صبور بودن برای اینکه بتوانید به‌درستی به حرفهای مراجع خود گوش کنید و راه حل‌های صحیحی را به او پیشنهاد دهید.
- دانش و اطلاعات کافی نسبت به دیگر مشاغل
- توانایی برقراری ارتباط صحیح با افراد و قدرت تاثیرگذاری بر آن‌ها از طریق مشاوره فردی